پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى فرماید:

تنها به زیادى نماز و روزه و حج و نیکى به دیگران و شب زنده دارى بعضى نگاه نکنید (اگر چه اینها در مورد خود مهم است) بلکه نگاه به «راستگویى» و «امانت» آنها کنید! (نقل از کتاب سفینة البحار)

با مطالعه مدارک اسلامى این حقیقت روشن مى شود که دو نشانه قطعى مسلمان واقعى این است که «راستگو» و «امین» باشد و با این که عبادات اسلامى همچون نماز و روزه و حج، برنامه هاى عالى تربیتى هستند، ولى تنها اینها نشانه اسلام نیستند، بلکه باید با راستگویى و امانت تکمیل گردند. گاهى ترس از تکفیر مردم یا طمع به مال و تعظیم آنها یا جهات دنیوى دیگر موجب مى‏شود که انسان بر نماز و روزه مداومت کند و ترک آنها ننماید، پس نماز و روزه معیار کامل و همیشگى صلاح و ترس از خدا نیست، ولى راستگوئى و اداء امانت چون زیان مالى در بردارد، از آن دواعى و جهات خالى است و باعث و موجبش ترس از خدا و ملکه عدالت و تقوى است، علاوه بر اینکه این دو صفت موجب کمال نفس و صفات نیک دیگر است، چنان که راستگوئى ملازمه عدم نفاق و ریا و تهمت و امثال آنست. امام صادق علیه السّلام فرمود: هر که زبانش راست باشد کردارش پاک است. (أصول الکافی/ترجمه مصطفوى/ج‏3/162)

راستگویی

یکی از صفات پسندیده که هماهنگ با سرشت آدمیان است راستگویی است هر انسانی بالفطره تمایل دارد که راست بگوید و سخن دیگران را راست تلقی کند کودک زمانی که خطایی مرتکب شود برای مثال شیشه ای را بشکند اگر احساس ترس و اضطراب نداشته باشد بدون کوچکترین استرسی اعتراف می کند که شکستن شیشه کار او بوده است اما اگر دچار ترس گردد برای اثبات بی گناهی خود ناچار به دروغ متوسل می شود. امام على علیه السّلام ضمن خطبه‏اى طولانى فرمود: اى مردم! مواظب باشید که راست بگویید، زیرا خداوند یاور راستگویان است، و از دروغ کناره گیرید، زیرا که دروغ ایمان را درو مى‏کند، آگاه باشید! که راستگو بر لبه رستگارى و شرافت است، و دروغگو بر لبه پرتگاه و هلاکت است. (مشکاة الأنوار/ترجمه هوشمند و محمدى متن/351)  

صداقت، عامل پیشرفت و تعالی شخص و جامعه

یکی از فضیلت های اخلاقی که نقش بسزایی در سازندگی انسان دارد، صداقت در گفتار، رفتار و پندار است. پیشرفت و تعالی بشر، در گرو پای بندی آنان، به راستی در کردار و گفتارشان است. از آن جا که انسان ها بر اثر نیازمندی های فراوان روحی و جسمی ناگزیرند، به صورت اجتماعی زندگی کنند، آنچه بقای چنین حیاتی را تضمین می کند، درستکاری و راستی میان افراد جامعه است.

بنابراین، اگر همه کارهای انسان بر صدق و راستی بنا نهاده شود و از هرگونه ناراستی پیراسته باشد، زمینه های نیک بختی و گران قدری او فراهم می آید، چنان که گشوده شدن دریچه های کمال و بهروزی به روی جامعه بشری، تنها با استوار کردن پایه صداقت فراهم می شود. به همین جهت، حق تعالی م?منان را در کنار فراخوانی به تقوا، به همراهی با صادقان فرمان می دهد و می فرماید:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَکُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ. (توبه: 119) ای م?منان، از خدا بترسید و همگام با راستان باشید.

گستره و جنبه های صدق

1. صدق در گفتار

راست گفتاری و سخن خلاف واقع به زبان نیاوردن، شناخته شده ترین نوع صدق و نخستین مرتبه آن است.

2. صدق در کردار

گاهی سخنی را که انسان به زبان می آورد، راست و همسو با واقع است، ولی رفتار او برخلاف آن نشان می دهد و در واقع، بدانچه می گوید، عمل نمی کند. خداوند در قرآن کریم، کسانی را که میان رفتار و گفتار آنها هماهنگی نیست، سخت نکوهش می کند و این کار آنان را سبب ساز خشم و نفرت الهی شمرده است: «ای کسانی که ایمان آوردید! چرا سخنی می گویید که عمل نمی کنید. نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنی بگویید که عمل نکنید». (صف: 3)

3. صدق در پندار

انگیزه و اندیشه برای کارهای انسان، بسان جان است برای تن. اساس کار را نیت و فکر آدمی می سازد و اعمال و رفتار انسان، در حقیقت، برآمده از نیت اوست. فکر و اندیشه تا آنجا در شکل گیری و تعیین شخصیت انسان م?ثر است که چهره های آدمیان در سرای آخرت، هماهنگ با نیت هایشان آشکار می شود. امام صادق علیه السلام می فرماید: خداوند در روز قیامت مردم را برابر نیت هایشان محشور می کند.

 

امانت

از نظر اسلام عرصه امانت بسیار گسترده است، و هر نعمتى که خداوند متعال به انسان داده، و هر کارى که به او واگذار مى شود و هر مسئولیتى که به او سپرده شود در حقیقت امانتى است که در اختیار او نهاده شده، بنابراین عرصه هاى امانت عبارت اند از:

عرصه سیاسى‏

در نظام اسلامى براساس فرهنگ حق هر کس از قدرت سیاسى برخوردار است، امانتدار خداوند متعال و مردم است، و هر انسانى که جایگاه سیاسى بالاتر و قدرت افزون ترى دارد بار امانت او سنگین تر است، بر این اساس بار امانت رهبران جامعه از همه مردم سنگین تر است.

عرصه فرهنگى‏

پس از مس?لان سیاسى بار امانت علما و رهبران فرهنگى جامعه از دیگران سنگین تر است، دانش و معرفت، بینش و آگاهى امانت خداوند است که مسئولان فرهنگى و عهده داران تربیت جامعه، هم خود باید به آن عمل کنند، و هم زمینه را براى عمل کردن دیگران فراهم سازند.

عرصه اقتصادى‏

روشن ترین عرصه امانت نزد عموم مردم عرصه اقتصادى است، شخص مسلمان نه تنها حق ندارد به حقوق دیگران تجاوز کند، بلکه ثروت شخصى خودش نیز امانتى در نزد اوست و نمى تواند آن را در هر راهى که مى خواهد مصرف کند، از این جهت در اسلام اسراف کارى در مال خود نیز خیانت محسوب مى گردد.

عرصه اخلاقى‏

گستره امانت دارى در عرصه اخلاقى بسیار وسیع است، در واقع امانت دارى اتصاف به انواع صفات نیکو و اجتناب از همه صفات ناشایسته است به این سبب در آثار اسلامى و روایات و معارف الهیه امورى مانند صداقت، ورع، عفت، وفا، همکارى براى اقامه حق، تلافى نمودن خوبى هاى مردم با خوبى و حفظ اسرار فرد و خانواده و جامعه از مصادیق امانت دارى شمرده شده اند.

عرصه عملى‏

در اسلام هر کارى که به انسان سپرده شود امانت محسوب مى گردد، از این جهت است که اجیر «پیمانکار» یکى از امانت داران به حساب آمده است.

عرصه واجبات دینى‏

برنامه اى که خداوند بزرگ براى زندگى انسان ارائه کرده، در حقیقت بزرگ ترین نعمت و امانت الهى براى تکامل مادى و معنوى و سعادت دنیوى و اخروى اوست، و همه پیامبران الهى با هدف انتقال این امانت به جامعه بشر مبعوث شده اند.

http://www.tebyan.net/