متن سخنرانی های حجه السلام عالی دربرنامه سمت خدا در موضوع یاد مرگ

احتضار چیست و هنگام آن چه اتفاقی می افتد ؟

 اولین مرحله و منزل از منازل آخرت وآخرین مرحله و منزل از منازل دنیا است . به زبان ما موقع جان دادن و قبض روح است . البته اسامی دیگری هم دارد به نام سکرات موت و قمرات موت که در قرآن هم به آنها اشاره شده است . احتضار یعنی حاضر شدن، زمانی است که مرگ انسان و فرشتگان مرگ حاضر می شوند . این همان وقتی است که در روایات به عنوان پایان وقت توبه از آن یاد شده است . چون فردی که در زمان احتضار قرار می گیرد در عین حال که چشم او به دنیا است ، چیزهایی از آخرت را هم می بیند . به طورکامل و واقعی ملک الموت را می بیند . البته این دیدن با چشم سر نیست که دیگران هم که در کنار فرد محتضر نشسته اند بتوانند آن را ببینند . این دیدن با همان چشم برزخی است . شبیه آن چیزی که درخواب بدن ما افتاده و چشم ما بسته است اما یک چیزهایی می بینیم . اما اینجا در آستانه ی ورود به عالم دیگری هستیم و ملائکه را نیز می بینیم . وقتی فرد می بیند دیگر اینجا توبه فایده و ارزشی ندارد . چون توبه زمانی ارزش دارد که شما رجوع به خدا را انتخاب کنید .این کمال و رشد است اما آن موقع دیگر انتخابی در کار نیست شما را می برند و چاره ای ندارید . ایمان اجباری و اضطراری رشد و کمالی برای انسان نمی آورد . درقرآن داریم که فرعون هم در لحظات آخر توبه کرد . گفت من به خدای بنی اسرائیل ایمان آوردم . همانجا خداوند خطاب کرد که الان ایمان آوردی؟ این ایمان دیگر فایده ای ندارد و رشدی برای تو نمی آورد . آن زمانی است که شخص محتضر مشاهداتی خواهد داشت . در عین حال که چشمی به دنیا دارد اما آن طرف را نیز می بیند . پنج چیز را به عنوان مشاهدات محتضر از روایات پراکنده می توان استخراج کرد . یکی از چیزهایی که می بیند جایگاه خود در بهشت و یا جهنم برزخ است . ما در چندین روایت داریم که اجمالاً در آن موقع می فهمد که جای او کجا است . در روایتی از امام صادق (ع) است که وقتی که جای مومن را در بهشت برزخی به او نشان می دهند ، به ملائکه ی مرگ خطاب می کند که به من اجازه می دهید به خانواده ی خود بگویم ؟ می گویند دیگر فرصتی نیست . دومین چیز از مشاهدات شخص محتضر ، حضور حضرت عزرائیل (ع) یا ملائک زیر دست او است . داریم که موقع احتضار ملائکه ی رحمت و غضب صف می کشند . اگر شخص محتضر از مومنین باشد ملائکه ی رحمت به او بشارت داده و به خوش آمد می گویند و همینطور برخورد بسیار خوبی با او خواهند داشت . و اگر اهل عذاب باشد از همان لحظه و با برخورد سختی که با او می کنند عذاب او شروع می شود . سومین چیزی که می بیند معصومین هستند . دهها روایت در این زمینه داریم که شخص معصومین را می بیند . اولاً به چه علتی امیرالمومنین (ع) ، پیامبر اکرم و سید الشهدا را می بیند ؟ به یک جهت فلسفه ی این دیدن که درروایات به آن اشاره شده این است که شخص مومنی که عاشق و دوستدار این افراد بود ، وقتی چهره ی زیبای آنها را می بیند از دنیا دل می کند و راحت جان می دهد . از طرف دیگر شخصی که این افراد را قبول نداشت و در جهت عکس مسیر آنها و دشمنی و بغض آنها قدم بر می داشت می بیند، شرمندگی عجیبی بر او وارد می شود . و غمی بر غم های او افزوده می شود که من چه کسانی را که اینجا همه کاره هستند از دست داده ام . در فرازی از زیات امیرامومنین که در مفاتیح هم آمده تعبیر این است : سلام بر آن علی (ع) که نعمت خدا است بر ابرار و خوبان و نقمت خدا و نوعی عذاب برای بدان است . این نشان می دهد که فلسفه ی آمدن آنها نوعی لذت و یا نوعی عذاب است . یکی از شاگردان خوب امام صادق (ع) سوال می کند که آیا مومن در موقع قبض روح خود ناراحت است ؟ آیا از مرگ کراهت دارد ؟ حضرت فرمودند نه . زمانی که ملک الموت برای قبض روح می آید ابتدا ناله ای سر می دهد . ملک الموت می گوید ای ولی و دوست خدا ناله نکن من از پدر برای تو مهربان تر هستم . چشم خود را باز کن و نگاه کن . مومن نگاه می کند و در آن حال رسول خدا و امیرالمومنین (ع) ، حضرت زهرا (س) ، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و فرزندان آنها ، یعنی همه ی معصومین را می بیند . به مومن گفته می شود اینها رفیقان و هم نشینان تو در بهشت هستند . مومن نگاه می کند ، در همین زمان خطاب می رسد: ای کسی که باور کردی و به اهل بیت اطمینان پیدا کردی ، به سمت خدا بیا در حالی که با این ولایتی که داری رضایت داری ، خدا هم از تو رضایت دارد به ثواب و پاداشی که به تو می دهد ، بیا داخل این بندگان من ، یعنی حضرت محمد (ع) و اهل بیت او . در این حال هیچ چیز برای او محبوب تر از این نیست که روح او از بدن جدا گردد و به این بزرگواران ملحق شود . اما فقط اینکه آیا همه می بینند و اینکه همه ی اهل بیت را می بینند یا خیر؟ آنچه که قدر مطلق همه ی روایات است و از مجموع روایات بر می آید این است که همه بی استثناء ، مومن و کافر پیغمبر اکرم (ص) و امیرالمومنین(ع) را می بینند . البته طبیعی است که مومن آنها را با چهره ی باز و خندان می بیند و از او استقبال می کنند . و شخصی که کافر و فاسق است که در مسیر خلاف آنها قدم گذاشته است ، طبیعتاً با روی غضبناک آنها را می بیند و با آنها روبرو می شود . از جزئیات قدم به قدم مسائل پس مرگ به جز اینکه روایات و آیات قرآن به ما خبر بدهند کس دیگری نمی توانست صادقانه خبر بدهد که ما بتوانیم اطمینان داشته باشیم . اصل مسئله ی معاد با عقل اثبات می شود که از اصول دین است . اما جزئیات مراحل آخرت ، برزخ ، قبر و عالم قیامت از روایات استخراج می شود . چهارمین مشاهده شیاطین هستند . چون اینجا آخرین مرحله ی دنیا است ، بعد از مرگ و در عالم برزخ دیگر شیطان نمی تواند دسترسی داشته باشد بنابراین تمام هم و غم او بر این است که بتواند وسوسه کند . اتفاقاً در این لحظه ی آخر تمام توان خود را بکار می برد که مومن را نسبت به اعتقادات خود به شک بیندازد . اموری که مورد علاقه ی فرد است در چشم او جلوه دهد که از دل کندن از دنیا بیزار شود . یکی از آقایان می گفت طلبه ای بود که فرد خوبی هم بود اما موقع مرگ من به او تلقین می گفتم و کلمه ی لا اله الا الله را می گفتم اما می گفت نگو نمی شکنم . بعد از یک مدت حال او خوب شد یعنی به دنیا باز گشت . از او پرسیدیم که چه چیزی را می گفتی ؟ گفت آن موقع شیطان را می دیدیم و یک ساعتی که من خیلی به آن علاقه داشتم جلوی چشم من گرفته بود و می گفت اگر بگویی لا اله الا الله من آن را می شکنم . گفت آن ساعت را بیاورید که من آن را به کسی ببخشم و از آن دل بکنم . بخاطر همین است که گفته اند موقع مرگ و احتضار تلقین کنید و کمک به فرد بدهید که در حال گیجی است . برای اینکه شیطان نتواند غالب شود خواند سوره ی یاسین و صافات موثر است . بخصوص سوره ی صافات بسیاری از وسوسه های شیاطین را دفع می کند . همچنین خواند دعای عدیله باعث می شود که فرد ایمان خود را از دست ندهد . آخرین مورد که در روایت امیر المومنین(ع) نیز به آن اشاره شد این است که اعمال ، اموال و فرزند فرد به گونه ای برای او مجسم می شوند . همان روایتی که فرد به اموال خود می گوید من در جهان برای شما خیلی زحمت کشیدم ، شما برای من چکار می کنید ؟ گفتند کفنی تهیه می کنیم . به فرزندان خود خطاب می کند ، گفتند ما تو را تا قبر می بریم . به اعمال خود خطاب می کند ، گفتند ما تا قیامت با تو هستیم . این چیزهایی است که محتضر در هنگام مرگ مشاهده می کند.